Bệnh thần kinh ngoại biên

Trao đổi

Chất độc da cam – Bệnh thần kinh ngoại biên cấp tính và bán cấp tính

Hướng tiếp cận của giám định y khoa và thực hiện chế độ chính sách

                            BsCKI. Ngô Đức Huy

                    Trung tâm GĐYK tỉnh Kon Tum

Thời gian qua Hội đồng Giám định Y khoa các cấp đã tiến hành giám định y khoa cho đối tượng người tham gia kháng chiến có phơi nhiễm chất độc hóa học/dioxin; qua đó nhận thấy chủ yếu là bệnh thần kinh cấp tính (hoặc bán cấp tính).

Qua nghiên cứu các tài liệu liên quan và thực tiển giám định y khoa, tôi xin manh dạn trao đổi một số vấn đề như sau:

Trước hết cần nhắc lại khái niệm "Bệnh thần kinh ngoại biên" (BTKNB):

    BTKNB là chỉ các tình trạng bệnh, tật ảnh hưởng đến hệ thần kinh ngoại biên (gồm các dây thần kinh sọ não và dây thần kinh tủy sống)

BTKNB cấp tính hoặc bán cấp tính là nói đến các triệu chứng bệnh xuất hiện trong vòng vài tuần sau phơi nhiễm (với tác nhân gây bệnh nói chung).

Theo tài liệu được công bố trên trang web của Bộ Cựu binh Hoa Kỳ (VA), BTKNB cấp tính hoặc bán cấp tính có liên quan với phơi nhiễm chất độc da cam hoặc chất diệt cỏ khác (trong thời gian phục vụ quân đội) khi:

• Bệnh xuất hiện trong vòng 1 năm phơi nhiễm chất da cam gây suy giảm sức khỏe ít nhất 10%
  
• Bệnh thoáng qua (tạm thời) và hồi phục trong vòng hai năm.
  

BTKNB do chất độc da cam/dioxin thuộc nhóm các chất độc ảnh hưởng đến sợi thần kinh cảm giác (gồm: Almitrine, Bortezomib, Choramphenicol, Doxin, Doxorubicin, Ethambutol, Metronidazol…). Bệnh có các dấu chứng và triệu chứng như sau (theo VA):

• Cảm giác tê, đau nhói hoặc kiến bò ở ngón chân hoặc ngón tay trong giai đoạn sớm. Tình trạng này có thể lan ra cả bàn chân hoặc bàn tay gây cảm giác nóng, đau nhói và nặng lên về đêm.
  
• Đau đối xứng hai bên (cả hai bàn tay hoặc hai bàn chân).
  
• Cũng có thể gây yếu cơ, mất thăng bằng hoặc thất điều, rất nhạy cảm với cảm giác sờ
  

 

Hướng tiếp cận giám định BTKNB cấp tính hoặc bán cấp tính như thế nào?

Như trên đã trao đổi, vấn đề chẩn đoán BTKNB cấp tính hoặc bán cấp trước hết phải xem xét về tính chất thời gian phát bệnh và hồi phục.

Mục đích thăm khám bệnh lý thần kinh ngoại biên là thiết lập chẩn đoán (BTKNB), xác định là bệnh lý sợi trục hay bệnh lý mất myeline và tìm ra nguyên nhân.

Ở đây cần nhấn mạnh, chúng ta đang giám định BTKNB cấp tính hoặc bán cấp tính cho người có công bị phơi nhiễm chất độc hóa học (tức chỉ khám chẩn đoán có bệnh với bất kỳ nguyên nhân nào) hay chúng ta đang giám định bệnh có liên quan với chất dioxin? (tức là cần phải có yếu tố dịch tể, thời gian phát bệnh và các dấu chứng, triệu chứng như đã trình bày phần trên).

Nếu mục đích khám giám định chỉ để kết luận "có hay không" mắc BTKNB cấp tính hoặc bán cấp tính thì có 02 khả năng xảy ra: đang mắc bệnh hoặc đã từng mắc bệnh?

• Nếu đang mắc bệnh, chúng ta không phải xếp tỉ lệ phần trăm (do bệnh cấp tính, thực hiện đúng nguyên tắc giám định).
  
• Nếu đã từng mắc bệnh, chúng ta tiến hành giám định di chứng và xác định tỉ lệ % suy giảm khả năng lao động.
  

Nếu mục đích khám giám định để xác định bệnh có liên quan đến phơi nhiễm dioxin hay không thì chúng ta có lý do để trao đổi kỹ về vấn đề này:

Thời gian muộn nhất để khởi phát bệnh sau khi có phơi nhiễm dioxin là bao lâu? Theo Viện hàn lâm khoa học Hoa Kỳ (NAS), thời gian tối đa là 10 năm. Họ chưa ghi nhận có một trường hợp mới nào sau thời gian đó. Điểm đáng lưu ý: chưa có bằng chứng đầy đủ để kết luận có mối liên hệ giữa dioxin với bệnh TKNB mạn tính hay không?

Nếu người có công bị phơi nhiễm chất độc hóa học/dioxin khai đã từng mắc BTKNB trong khoảng thời gian quy định (được công nhận) nhưng nay không để lại di chứng hoặc có để lại di chứng thì hồ sơ thủ tục sẽ như thế nào trong điều kiện của Việt Nam? Sẽ rất khó khăn, thậm chí tuyệt đối không có hồ sơ, y bạ chứng minh cho điều đó.

 

Vậy, mong các nhà chuyên môn, các nhà làm chính sách hãy nghiên cứu, thảo luận, thống nhất để ban hành Tiêu chuẩn chẩn đoán và quy định quy trình, thủ tục, hồ sơ giám định.